Aktualizacja wyceny

Księgowanie aktualizacji wyceny środków trwałych

środki trwałe

Co to jest aktualizacja wyceny?

Przepisy Ustawy o rachunkowości (UoR) oraz innych aktów prawnych implikują konieczność aktualizacji wyceny środków trwałych rozumianej, jako korekt, których celem jest doprowadzenie tych aktywów do wartości najbardziej prawdopodobnej na określony moment. Aktualizacja wyceny środków trwałych może sprowadzać się do:

  • obniżenia ich wartości, jeżeli np. nie spełniają już wymogów definicji aktywów;
  • podwyższenia ich wartości na podstawie odrębnych przepisów.
 

Aktualizacja wyceny na podstawie przepisów Ustawy o rachunkowości

Zgodnie z art. 28, ust. 1 pkt. 1 UoR środki trwałe wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy według:

  • cen nabycia (w przypadku zakupu);
  • kosztów wytworzenia (w przypadku wytworzenia we własnym zakresie);
  • wartości przeszacowanej (po aktualizacji wyceny środków trwałych)

pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty ich wartości.

Odpisy amortyzacyjne, czy  umorzeniowe są wyrazem naturalnej utraty wartości środków trwałych związanej ze zużyciem.

Trwała utrata wartości ma miejsce, jeżeli prawdopodobieństwo, że dany składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości w znaczącej części lub w całości prognozowanych korzyści ekonomicznych jest wysokie.

Przyczyną trwałej utraty wartości środka trwałego dla danej jednostki może być np.:

  • zaniechanie lub zmiana technologii produkcji,
  • przeznaczenie do likwidacji,
  • wycofania z użytkowania.

Uzasadnia to dokonanie odpisu aktualizującego doprowadzającego wartość składnika aktywów rzeczowych wynikającą z ksiąg rachunkowych do ceny sprzedaży netto (art. 28, ust 5), a w przypadku jej braku do wartości godziwej (art. 28, ust. 6). Na podstawie art. 32, ust. 4 odpis można wykonać w ciągu roku obrotowego, w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych. Natomiast w sytuacji ustania przyczyny, dla której dokonano odpisu aktualizującego równowartość całości lub odpowiedniej części uprzednio dokonanego odpisu zwiększa wartość danego środka trwałego i podlega zaliczeniu do pozostałych przychodów operacyjnych (art. 35c).

 

Aktualizacja wyceny na podstawie odrębnych przepisów - przeszacowanie

Wartość początkowa i dotychczas dokonane od środków trwałych odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe mogą, na podstawie odrębnych przepisów, ulegać aktualizacji wyceny. Ustalona w wyniku aktualizacji wyceny wartość księgowa netto środka trwałego nie powinna być wyższa od jego wartości godziwej, której odpisanie w przewidywanym okresie jego dalszego używania jest ekonomicznie uzasadnione (art. 31, ust. 3 UoR).

Odrębnymi przepisami, do których odnosi się UoR w art. 31 są: art. 15, ust. 5 u.p.d.o.p. oraz art. 22o, ust. 1 u.p.d.o.f..

Oba przepisy ustaw podatkowych delegują tryb oraz termin aktualizacji środków trwałych na Ministra właściwego do spraw finansów publicznych, który może wydać stosowne rozporządzenie, jeżeli wskaźnik wzrostu cen nakładów inwestycyjnych w okresie trzech kwartałów w roku poprzedzającym rok podatkowy w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego przekroczy 10%.

Ostatnia aktualizacja w tym trybie miała miejsce w 1995 roku na podstawie Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 stycznia 1995 r. w sprawie amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, a także aktualizacji wyceny środków trwałych (Dz. U. Nr 7, poz. 34 ze zm.).

Powstałą na skutek aktualizacji wyceny różnicę wartości netto środków trwałych, o której mowa w ust. 3, art. 31 odnosi się na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny i nie może ona być przeznaczona do podziału. Kapitał ten podlega (z uwzględnieniem art. 32, ust. 5) zmniejszeniu o różnicę z aktualizacji wyceny uprzednio zaktualizowanych zbywanych lub zlikwidowanych środków trwałych. Różnica ta wpływa na kapitał zapasowy lub inny o podobnym charakterze, jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej.

Odpisy, o których mowa w ust. 4, art. 32 (z tytułu trwałej utraty wartości) dotyczące środków trwałych, których wycena została zaktualizowana na podstawie odrębnych przepisów, zmniejszają odniesione na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny różnice spowodowane aktualizacją wyceny. Ewentualną nadwyżkę odpisu, o której mowa w ust. 4 nad różnicami z aktualizacji wyceny zalicza się do pozostałych kosztów operacyjnych (ust. 5, art. 32).

 

Aktualizacja wyceny, a Międzynarodowe Standardy Rachunkowości

Jeżeli wartość bilansowa środków trwałych jest dużo niższa niż ich aktualna wartość rynkowa zazwyczaj przy wycenie bilansowej jednostki zastanawiają się, czy mogą dokonać aktualizacji wyceny tych środków na podstawie art. 10, ust. 3 UoR. Odpisy aktualizujące zwiększające wartość środków trwałych dozwolone są tylko w MSR nr 16. Możliwość dobrowolnego stosowania MSR zamiast UoR w zakresie sprawozdawczości, dotyczy podmiotów wymienionych w art. 45 i 55 UoR.

 

Przykład nr 1

Spółka posiada środek trwały (maszynę), którego wartość bilansowa na 31 grudnia 2014 r. wynosiła 60 000 zł (wartość początkowa- 90 000 zł, dotychczasowe umorzenie- 30 000 zł). Na skutek zmiany profilu produkcji od początku 2015 r. w marcu podjęto decyzję o sprzedaży tego środka trwałego za 50 000 zł. W związku z tym wartość urządzenia dla firmy uległa zmianie. Należy więc dokonać odpisu z tytułu utraty wartości. Odpis wyniesie 10 000 zł, ponieważ jest to różnica pomiędzy wartością księgową 60 000 zł, a ceną sprzedaży netto- 50 000 zł (wg wyceny rzeczoznawcy na dzień bilansowy).

Ewidencja księgowa odpisu z tytułu trwałej utraty wartości:

 Wn 762 „Pozostałe koszty operacyjne"- 10 000 zł
 Ma 070 „Odpisy aktualizujące wartość środków trwałych”- 10 000 zł.
 

Przykład nr 2

Ewidencja księgowa dotycząca odpisu aktualizującego wartość środka trwałego z tytułu trwałej utraty wartości, który został uprzednio przeszacowany może przebiegać następująco:

1. do kwoty różnicy z przeszacowania (do wysokości kwoty poprzedniej aktualizacji):

 Wn 850 „Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny"
 Ma 070 „Odpisy aktualizujące wartość środków trwałych"

2. nadwyżka odpisu z tytułu trwałej utraty wartości nad różnicami z aktualizacji wyceny (powyżej kwoty z pozycji 1; ust. 5, art. 32 UoR):

 Wn 762 „Pozostałe koszty operacyjne"
 Ma 070 „Odpisy aktualizujące wartość środków trwałych". 
 

Podstawa prawna

  • Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (opracowano na podstawie: tj. Dz. U. z 2013 r., poz. 330, z późn. zm.);