Analiza wskaźnikowa bilansu

Analiza wskaźnikowa bilansu

Dynamicznie zmieniające się warunki rynkowe powodują, że rachunkowość oraz controlling zaczęły funkcjonować równocześnie w procesie zarządzania firmą w celu uzyskania przez zarząd dokładniejszego obrazu sytuacji gospodarczej jednostki i podejmowania działań z zakresu planowania strategicznego. Controlling finansowy, będący elementem składowym controllingu firmy, zajmuje się przede wszystkim:

  • ustalaniem zapotrzebowania na środki finansowe,
  • badaniem opłacalności metod finansowania spółki,
  • kosztami i zyskiem,
  • płynnością,
  • oceną efektywności inwestowania kapitału.

System controllingu finansowego jest bardzo rozbudowany. Wynika to z faktu, że prawie wszystkie decyzje podejmowane przez zarząd mają odzwierciedlenie w kategoriach pieniężnych, które bezpośrednio przekładają się na sytuację majątkową i finansową prezentowaną regularnie w sprawozdaniach finansowych.

 

Wymagania ustawowe

Zgodnie z artykułem 45, ust. 1 i 2 Ustawy o rachunkowości na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych sporządza się sprawozdanie finansowe, którego podstawowym składnikiem jest bilans jednostki. Wzór bilansu Ustawodawca zamieścił w Załączniku nr 1 do ww. ustawy.

Bilans to majątkowy i kapitałowy obraz jednostki pokazujący na dany dzień:

  • majątek firmy (aktywa):
    • aktywa trwałe,
    • aktywa obrotowe,
     
  • źródła finansowania majątku firmy (pasywa):
    • kapitał własny,
    • zobowiązania i rezerwy na zobowiązania.
 

Analiza wskaźnikowa

Podstawową i najczęściej stosowaną formą informacji na potrzeby controllingu finansowego jest analiza wskaźnikowa sprawozdań. Dzięki temu można dokonywać porównań uzyskanych wyników analiz na przestrzeni określonego okresu czasu oraz z danymi wcześniej prognozowanymi.

Analiza wskaźnikowa bilansu dostarcza ważne z punktu widzenia zarządu informacje dotyczące m.in.: płynności, rentowności, efektywności wykorzystania majątku, zadłużenia spółki.

Analiza płynności służy do badania zdolności firmy do terminowego regulowania bieżących zobowiązań.

Analiza rentowności (zyskowności) pozwala na ocenę efektywności gospodarowania. Wskaźniki rentowności mogą przyjmować wartości dodatnie lub ujemne, w zależności od tego, czy działalność przynosi zysk, czy stratę.

Analiza zadłużenia pokazuje strukturę finansowania jednostki, określa poziom jej zadłużenia i tym samym ocenia zdolność do jego spłaty.

W teorii i praktyce stosuje się dużą liczbę wskaźników, które ujmowane są w jednorodne grupy odpowiednio do roli, jaką spełniają przy ocenie poszczególnych elementów kształtujących sytuację finansową spółki. Zarząd na podstawie zebranych danych może podjąć działania strategiczne dotyczące rozwoju firmy lub wdrożyć procedury naprawcze.

 

Wskaźniki

Na podstawie danych uzyskanych z bilansu oraz innych sprawozdań finansowych można wyliczyć m.in. wartość następujących wskaźników:

 
Nazwa wskaźnika Metoda wyliczenia (iloraz wartości) Interpretacja otrzymanej wartości / ocena wybranego aspektu działalności jednostki
Wskaźnik płynności bieżącej (current ratio) Aktywa obrotowe / Zobowiązania krótkoterminowe (bieżące) Informuje o zdolności do regulowania zobowiązań w oparciu o aktywa obrotowe. Wielkość wzorcowa powinna mieścić się w przedziale 1,5 - 2,0. Niski poziom wskaźnika może oznaczać, że spółka z o. o. ma lub w najbliższej przyszłości będzie mieć kłopoty z terminowym regulowaniem zobowiązań. Wysoki poziom wskaźnika może oznaczać, iż niepotrzebnie przechowuje się zbyt dużo środków finansowych, które można wykorzystać np. na inwestycje lub utrzymuje się nadmierne zapasy albo posiada trudno ściągalne należności.
Wskaźnik szybkiej płynności (quick ratio) Aktywa obrotowe - Zapasy - Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe / Zobowiązania krótkoterminowe (bieżące) Wskaźnik ten ukazuje pokrycie zobowiązań krótkoterminowych aktywami o wysokiej płynności. Za jego wartość wzorcową przyjmuje się 1,0. Oznacza to, że spółka jest w stanie pokryć wszystkie swoje zobowiązania bieżące przy pomocy płynnych aktywów finansowych. W praktyce poziom 1 jest rzadko spotykany, dlatego za satysfakcjonujący uważa się poziom od 1 do 1,2. Poziom wyższy niż 1,5 może świadczyć o nadpłynność, czyli nieprodukcyjnym akumulowaniu środków pieniężnych lub o nadmiernym kredytowaniu klientów. Poziom wskaźnika poniżej 0,8 informuje zwykle o trudnościach płatniczych firmy. Może to spowodować kłopoty z pozyskaniem nowych kredytów. Wskaźnik szybkiej płynności jest szczególnie ważny przy testowaniu płynności spółek deweloperskich, gdzie jako zapasy uznawane są materiały użyte w aktualnie budowanych obiektach.
Wskaźnik płynności gotówkowej (cash ratio) Inwestycje krótkoterminowe / Zobowiązania krótkoterminowe (bieżące) Wskaźnik ten służy do określania wypłacalności firmy w bardzo krótkim okresie. Dlatego do jego konstrukcji wykorzystywane są tylko najbardziej płynne aktywa. Jako optymalną wartość tego wskaźnika przyjmuje się liczbę z przedziału 0,1 – 0,3.
Wskaźnik rentowności kapitału własnego (ROE) Zysk netto × 100% / Kapitał własny Wskaźnik ten informuje, jaką stopę zysku przynosi zaangażowanie kapitału w daną firmę, czyli ile zysku przypada na każdą zaangażowaną złotówkę kapitału własnego. Im wartość tego wskaźnika jest wyższa, tym korzystniejsza jest sytuacja finansowa firmy. Obliczając ROE, liczy się zysk za dany okres do stanu kapitałów własnych na początek danego okresu. Wyższa efektywność kapitału własnego wiąże się z możliwością wypłaty większych dywidend.
Wskaźnik rentowności aktywów (ROA) Zysk netto × 100% / Aktywa ogółem ROA informuje, jaki zysk został wypracowany w danym okresie na bazie majątku spółki, pokazuje efektywności zarządzania jej aktywami. Im wyższy poziom rentowności aktywów, tym lepsza sytuacja finansowa firmy- optymalna wartość to ok. 10%. Wskaźnik ten jest istotny m.in. dla instytucji finansowych rozważających udzielenie kredytu i badających możliwości jego spłaty. Jest on bardzo podobny do ROE. Różnica polega na tym, że w ROE sprawdzamy jak dobrze potrafi zarabiać każda złotówka należąca do firmy (niezadłużonej), natomiast ROA mierzy jak dobrze potrafi zarabiać każda złotówka zainwestowana w firmę (niezależnie od tego czy jest niezadłużona czy też pochodzi z pożyczki).
Wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym Kapitał własny × 100% / Aktywa trwałe Wskaźnik pokazuje, w jakim procencie kapitał własny finansuje majątek trwały. Jeżeli majątek trwały (aktywa trwałe) jest w całości finansowany kapitałami własnymi to zachowana jest tzw. złota reguła bilansowa. Przedsiębiorstwo takie ma bardzo silne podstawy finansowe. Taka sytuacja występuje bardzo rzadko.
Wskaźnik ogólnego zadłużenia (DR) Zobowiązania + Rezerwy na zobowiązania / Aktywa ogółem Obrazuje on strukturę finansowania majątku spółki oraz informuje, jak dużą część aktywów stanowią kapitały obce- zobowiązania. Im mniejszy jest udział długu w całości aktywów, tym bardziej bezpieczna jest sytuacja wierzycieli firmy. Im wskaźnik zadłużenia jest wyższy, tym większe ryzyko, że działalność przenosi się na dawców kapitału obcego. Wartość wskaźnika poniżej 0,57 świadczy nieracjonalny zarządzaniu źródłami finansowania. Wartość wskaźnika powyżej 0,67 świadczy o możliwości utraty zdolności do spłaty długów. Wartość powyżej 1,0 charakteryzuje spółkę o wyjątkowo złej sytuacji finansowej.
 

Przykład 1

Wskaźnik rentowności aktywów - ROA spółki z o. o. za 2012 rok wyniósł 6%. Oznacza to, że na każdą 1 zł majątku jednostki na koniec 2012 roku przypada ok. 0,06 zł zysku netto. Zarząd zamierza złożyć wniosek kredytowy na początku 2013 roku. Minimalna wartość tego wskaźnika powinna być równa oprocentowaniu kredytu.

 

Przykład 2

Na podstawie danych z bilansu spółki na koniec roku 2013 roku wskaźnik ogólnego zadłużenia wykazywał, że zobowiązania stanowią 0,73 całości aktywów. Oznacza to, że udział zobowiązań w finansowaniu majątku stanowił około 73%. Na podstawie artykułu 10 i 11 Prawa upadłościowego i naprawczego członkowie zarządu mają obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości niewypłacalnej spółki, ponieważ jednostka nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, co potwierdza również wartość wyliczonego wskaźnika.

 

Podstawa prawna

  • Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (opracowano na podstawie Dz. U. z 2013 r., poz. 330);
  • Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (opracowano na podstawie: tj. Dz. U. z 2012 r., poz. 1112 ze zm.).