Rachunek przepływów pieniężnych - metoda pośrednia
Krajowy Standard Rachunkowości nr 1 - „Rachunek przepływów pieniężnych” wyjaśnia zasady obliczania wartości przepływów według metody pośredniej. Wynik finansowy netto roku obrotowego (ustalany memoriałowo) koryguje się o pozycje niepowodujące zmian stanu środków pieniężnych lub ich ekwiwalentów, jak też o wyniki innych działalności niż operacyjna oraz elementy pieniężne wyniku, które należy zaliczyć do właściwych rodzaju działalności, tzn. inwestycyjnej lub finansowej, rozumianych zgodnie z zapisami artykułu 48b, ust. 3 UoR.
Struktura cash flow
Rachunek przepływów sporządzany metodą pośrednią zgodnie z wymogami UoR (Załącznikiem nr 1 do ustawy) ma następującą strukturę:
A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej
I. Zysk (strata) netto
II. Korekty razem
1. Amortyzacja
2. Zyski (straty) z tytułu różnic kursowych
3. Odsetki i udziały w zyskach (dywidendy)
4. Zysk (strata) z działalności inwestycyjnej
5. Zmiana stanu rezerw
6. Zmiana stanu zapasów
7. Zmiana stanu należności
8. Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych, z wyjątkiem pożyczek i kredytów
9. Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych
10. Inne korekty
III. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I+/-II)
B. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej
I. Wpływy
1. Zbycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych
2. Zbycie inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne
3. Z aktywów finansowych, w tym:
a) w jednostkach powiązanych
b) w pozostałych jednostkach
– zbycie aktywów finansowych
– dywidendy i udziały w zyskach
– spłata udzielonych pożyczek długoterminowych
– odsetki
– inne wpływy z aktywów finansowych
4. Inne wpływy inwestycyjne
II. Wydatki
1. Nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych
2. Inwestycje w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne
3. Na aktywa finansowe, w tym:
a) w jednostkach powiązanych
b) w pozostałych jednostkach
– nabycie aktywów finansowych
– udzielone pożyczki długoterminowe
4. Inne wydatki inwestycyjne
III. Przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej (I–II)
C. Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej
I. Wpływy
1. Wpływy netto z wydania udziałów (emisji akcji) i innych instrumentów kapitałowych oraz dopłat do kapitału
2. Kredyty i pożyczki
3. Emisja dłużnych papierów wartościowych
4. Inne wpływy finansowe
II. Wydatki
1. Nabycie udziałów (akcji) własnych
2. Dywidendy i inne wypłaty na rzecz właścicieli
3. Inne, niż wypłaty na rzecz właścicieli, wydatki z tytułu podziału zysku
4. Spłaty kredytów i pożyczek
5. Wykup dłużnych papierów wartościowych
6. Z tytułu innych zobowiązań finansowych
7. Płatności zobowiązań z tytułu umów leasingu finansowego
8. Odsetki
9. Inne wydatki finansowe
III. Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej (I–II)
D. Przepływy pieniężne netto razem (A.III+/-B.III+/-C.III)
E. Bilansowa zmiana stanu środków pieniężnych, w tym
– zmiana stanu środków pieniężnych z tytułu różnic kursowych
F. Środki pieniężne na początek okresu
G. Środki pieniężne na koniec okresu (F+/-D), w tym
– o ograniczonej możliwości dysponowania
Korekty wyniku finansowego
Korekty mają za zadanie rachunkowe (arytmetyczne) doprowadzenie wyniku finansowego netto z RZiS do wyniku „kasowego”, tj. do wartości przepływów pieniężnych netto z działalności operacyjnej.
Celem wprowadzenia korekt jest głównie:
- wyłączenie pozycji niepieniężnych, np. amortyzacji, zmiany stanu rezerw, wyniku na działalności inwestycyjnej;
- wyłączenie pieniężnych przychodów (korzyści) i kosztów wpływających na wynik finansowy, ale dotyczących działalności inwestycyjnej lub finansowej, a nie operacyjnej, np. zapłaconych odsetek od kredytów, otrzymanych odsetek z tytułu inwestycji, otrzymanych dywidend;
- uwzględnienie zmiany stanu krótkoterminowych aktywów (zapasów, należności, rozliczeń międzyokresowych) oraz zobowiązań związanych z działalnością operacyjną.
Przykładem korekty wyniku finansowego netto z tytułu operacji o charakterze niepieniężnym jest wkład niepieniężny przekazany lub otrzymany w postaci zapasów, który wpływa na jego wielkość, a nie wywołuje przepływu środków.
Korekt wyniku finansowego należy dokonać m.in. poprzez:
- dodanie kosztów, które nie stanowiły wydatków w danym okresie sprawozdawczym, np. amortyzacji;
- odjęcie wydatków, które nie są kosztami danego okresu, gdyż zwiększyły wartość aktywów, np. poprzez wzrost zapasów lub rozliczenia międzyokresowe kosztów;
- odjęcie przychodów, które nie spowodowały wpływu środków pieniężnych, a mają swoje odzwierciedlenie w bilansie w postaci wzrostu należności;
- dodanie wpływów, które nie są następstwem przychodów, a np. wynikają z zaciągniętych przez jednostkę kredytów lub pożyczek.
Zalety metody pośredniej
Powołując się KSR nr 1, główne zalety metody pośredniej to:
- dostępność informacji o relacjach zachodzących między wynikiem finansowym netto, a przepływami pieniężnymi netto z działalności operacyjnej w ramach tego samego elementu sprawozdania finansowego przydatnych dla celów analiz danych za okresy przeszłe lub przyszłe;
- powiązania pozycji rachunku przepływów z odpowiednimi pozycjami bilansu oraz RZiS;
- możliwość sporządzenia rachunku przepływów bez większej rozbudowy ewidencji księgowej, ponieważ metoda bezpośrednia wymaga wyodrębnienia rozbudowanej ewidencji analitycznej do kont, na których ujmowane są zmiany gotówki.
Pewną niedogodnością przy stosowaniu metody pośredniej jest konieczność wyróżnienia w programie finansowo-księgowym transakcji bezgotówkowych lub innych o podobnym charakterze będących podstawą do dokonania korekt zysku/straty netto w sprawozdaniu z przepływów.
Uwzględniając wymogi formalne dotyczące zakresu informacji wykazywanej w sprawozdaniu finansowym (Załącznik nr 1 do UoR) w przypadku prezentacji przez spółkę rachunku przepływów pieniężnych metodą bezpośrednią w dziale 3 dodatkowych informacji i objaśnień (element informacji dodatkowej) należy dodatkowo przedstawić uzgodnienie przepływów pieniężnych netto z działalności operacyjnej, sporządzone metodą pośrednią. W przypadku różnic pomiędzy zmianami stanu niektórych pozycji w bilansie oraz zmianami tych samych pozycji wykazanymi w rachunku przepływów należy wyjaśnić ich przyczyny.
Analiza cash flow
W dobrze funkcjonującej spółce saldo przepływów gotówki z działalności operacyjnej powinno być dodatnie, ponieważ cash flow z tej działalności jest miarą płynności, a jego dodatni poziom pozwala na prowadzenie działalności inwestycyjnej i obsługę finansowania obcego. Praktyka poparta analizą potwierdza, że jednostki, które w długim okresie czasu nie potrafią generować dodatniego salda przepływów z działalności operacyjnej zazwyczaj bankrutują. Najczęściej przyczyną uzyskiwania ujemnego salda przepływów z działalności operacyjnej w długim okresie czasu jest niedostateczna rentowność firmy. Wówczas spółka może przedłużać działalność pokrywając ujemne saldo z przepływów operacyjnych nadwyżkami gotówki z przepływów inwestycyjnych lub finansowych, o ile te nadwyżki istnieją. Generalnie saldo przepływów gotówki z działalności operacyjnej powinno być na tyle duże, aby mogło pokryć ujemne saldo przepływów z działalności inwestycyjnej, ponieważ firma, przy założeniu kontynuacji działalności, powinna odtwarzać swój majątek trwały. Wysokie wydatki na działalność inwestycyjną charakteryzują również przedsiębiorstwa rozwijające się. W krótkim terminie potrzeby inwestycyjne, mogą być sfinalizowane z dodatniego salda przepływów z działalności finansowej. Jeżeli spółka znajduje się na etapie szybkiego rozwoju musi wykorzystywać nie tylko wewnętrzne źródła finansowania (w postaci dodatnich przepływów z działalności operacyjnej), ale również zewnętrzne źródła finansowania, co zobrazowane jest dodatnim przepływem z działalności finansowej. Pozyskiwanie środków pieniężnych z działalności finansowej może odbywa się zarówno poprzez powiększania kapitału obcego (zaciąganie kredytów bankowych, pożyczek) lub własnego (podwyższenia kapitału zakładowego, np. przez dopłaty). Niemniej jednak w długim okresie potrzeby inwestycyjne powinny być finansowana wyłącznie z dodatniego salda przepływów z działalności operacyjnej. Sumę tych trzech strumieni finansowych uznaje się, jako „zysk netto w ujęciu gotówkowym”. Po dodaniu do tej pozycji kwoty środków pieniężnych, jakie firma posiadała na początku roku obrotowego otrzymamy środki pieniężne firmy na koniec badanego okresu. Dzięki takiemu ujęciu przepływów pieniężnych ruch gotówki jest możliwy do analizy, która ma charakter obiektywny. Badanie sald przepływów gotówkowych można uzupełnić o analizę co najmniej dwóch wskaźników, które wylicza się następująco:
przepływy z działalności operacyjnej
wskaźnik wydajności gotówkowej sprzedaży = -------------------------------------- × 100%
razem przychody ze sprzedaży
Wskaźnik wydajności gotówkowej sprzedaży przedstawia stosunek strumienia gotówki z działalności operacyjnej do przychodów ze sprzedaży.
przepływy z działalności operacyjnej
wskaźnika wydajności gotówkowej zysku netto = -------------------------------------- × 100%
zysk netto
Wskaźnik wydajności gotówkowej zysku netto uwidacznia stosunek wygenerowanej gotówki z działalności operacyjnej do wypracowanego zysku netto. Im wyższa wartość obu wskaźników tym lepsza jest sytuacja jednostki.
Podsumowując, przyjmujemy, że miarą kondycji firmy nie jest wyłącznie wynik finansowy. Praktyka pokazuje, że często zysk przedstawiony w sprawozdaniu finansowym, tzw. zysk papierowy, nie jest jedynym miarodajnym warunkiem kontynuowania sprawnej działalności gospodarczej przez spółkę. Istotna są przepływy zasobów pieniężnych, które określają wypłacalność i płynność jednostki.
Przykład 1
Kontrahentowi (odbiorcy) spółce na dzień bilansowy naliczono odsetki z tytułu zwłoki w zapłacie należności w wysokości 100 zł.
Działalność operacyjna - odsetki - powiększyły saldo należności, a wzrost salda należności handlowych jest ujmowany ze znakiem minus w korektach. Przychód księgowy 100 zł (odsetki ze znakiem plus w RZiS) został, zatem zneutralizowany (do wartości 0) poprzez wzrost stanu należności ze znakiem minus. Odsetki zostały naliczone, ale nie otrzymane, dotyczą działalności operacyjnej. Nie są one ujmowane w przepływach z działalności inwestycyjnej lub finansowej.
Przykład 2
W jednostce wystąpiły następujące operacje gospodarcze (w przykładzie występują uproszczenia w zakresie podatku dochodowego):
- otrzymano odsetki od lokat terminowych powyżej 3 miesięcy 3 000 zł,
- otrzymano dywidendy,
- wartość brutto dywidend 5 000 zł,
- potrącony zryczałtowany podatek 19% od dywidend w kwocie 950 zł,
- zapłacono odsetki od kredytów 2 500 zł,
- naliczono odsetki od lokat terminowych na dzień bilansowy 800 zł.
Przepływy pieniężne związane z ww. operacjami są następujące:
A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej: -950 zł (5 350 zł - 6 300 zł) = - 950 zł I. Zysk/strata (3 000 zł + 5 000 zł - 950 zł - 2500 zł + 800 zł ) = 5 350 zł II. Korekty razem: 3. Odsetki i udziały w zyskach (dywidendy) (- 3 000 zł - 5 000 zł + 2500 zł - 800 zł ) = - 6 300 zł B. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej: 8 000 zł I. Wpływy 8 000 zł 3. Z aktywów finansowym: dywidendy i udziały w zyskach 5 000 zł, odsetki 3 000 zł C. Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej: - 2 500 zł II. Wydatki -2 500 zł 8. Odsetki -2 500 zł
Podstawa prawna
- Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (opracowano na podstawie Dz. U. z 2013 r., poz. 330).
- Komunikat Ministra Finansów nr 5 z dnia 28 czerwca 2011 r. w sprawie ogłoszenia uchwały Komitetu Standardów Rachunkowości w sprawie przyjęcia poprawionego krajowego standardu rachunkowości nr 1 „Rachunek przepływów pieniężnych”.