Rachunek przepływów pieniężnych - metoda bezpośrednia.

Zgodnie z artykułem 64, ust. 1, pkt. 4 UoR sprawozdanie finansowe spółek kontynuujących działalność, które w poprzedzającym roku obrotowym, za który sporządzono sprawozdanie, spełniły co najmniej dwa z wymienionych poniżej warunków:

średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób;
suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2 500 000 euro;
przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 000 000 euro

podlega obowiązkowemu badaniu przez biegłego rewidenta.

Sprawozdanie finansowe jednostek określonych ust. 1 artykułu 64 musi obejmować, tzw. rachunek przepływów pieniężnych, który zgodnie z artykułem 48b, ust. 1 UoR może być sporządzany metodą pośrednią lub bezpośrednią, wykazując dane w zakresie ustalonym w Załączniku nr 1 do ustawy za bieżący i poprzedni rok obrotowy.

Przepływy pieniężne

Przepływy pieniężne są to wpływy i wydatki środków pieniężnych oraz ich ekwiwalentów, które miały miejsce w okresie objętym rachunkiem przepływów pieniężnych. W rachunku przepływów uwzględnia się wszystkie wpływy i wydatki z działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej firmy, z wyjątkiem wpływów i wydatków będących rezultatem zakupu lub sprzedaży środków pieniężnych.

Dla właściwego określenia wartości przepływów pieniężnych (artykuł 48b, ust. 3):

przez działalność operacyjną rozumie się podstawowy rodzaj działalności jednostki oraz inne rodzaje działalności, które niezaliczone są do działalności inwestycyjnej (lokacyjnej) lub finansowej;
przez działalność inwestycyjną rozumie się nabywanie lub zbywanie składników aktywów trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych oraz wszystkie z nimi związane pieniężne koszty i korzyści;
przez działalność finansową rozumie się pozyskiwanie lub utratę źródeł finansowania (zmiany w rozmiarach i relacjach kapitału własnego i obcego w spółce) oraz wszystkie z nimi związane pieniężne koszty i korzyści.

Zasady przygotowania cash flow

Przygotowując cash flow w sprawach nieuregulowanych przepisami UoR można stosować Krajowy Standard Rachunkowości (KSR) nr 1 "Rachunek przepływów pieniężnych", który określa zasady wykazywania w rachunku przepływów pieniężnych informacji o zmianach stanu środków pieniężnych i ich ekwiwalentów, jakie nastąpiły w jednostce. KSR nr 1 określa również zalety bezpośredniej i pośredniej metody sporządzania przepływów. Wybór formalnego układu sprawozdania z przepływów zależy przede wszystkim od po¬trzeb analitycznych firmy. Przyjęte przez zarząd zasady sporządzania rachunku przepływów pieniężnych należy opisać w polityce rachunkowości spółki. Wyjaśnienia do rachunku przepływów zamieszcza się w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego.

Obie metody (bezpośrednia i pośrednia) są sobie równoważne i dają takie same wyniki. Główna różnica pomiędzy nimi dotyczy sposobu ustalenia przepływów z działalności operacyjnej. Cash flow sporządzony jest zgodnie z zasadą kasową, która jest przeciwieństwem zasady memoriałowej.

Uściślając zasady metody kasowej:

wpływy, to wszystkie kwoty, które wpływają na rachunek bankowy albo są wpłacane do kasy firmy;
wydatki, to pieniądze, które wychodzą z rachunku bankowego albo z kasy firmy.

Struktura cash flow

Rachunek przepływów sporządzany metodą bezpośrednią (Załącznik nr 1 do UoR) ma następującą strukturę:

A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej
I. Wpływy
1. Sprzedaż
2. Inne wpływy z działalności operacyjnej
II. Wydatki
1. Dostawy i usługi
2. Wynagrodzenia netto
3. Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz inne świadczenia
4. Podatki i opłaty o charakterze publicznoprawnym
5. Inne wydatki operacyjne
III. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I–II)
B. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej
I. Wpływy
1. Zbycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych
2. Zbycie inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne
3. Z aktywów finansowych, w tym:
a) w jednostkach powiązanych
b) w pozostałych jednostkach
– zbycie aktywów finansowych
– dywidendy i udziały w zyskach
– spłata udzielonych pożyczek długoterminowych
– odsetki
– inne wpływy z aktywów finansowych
4. Inne wpływy inwestycyjne
II. Wydatki
1. Nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych
2. Inwestycje w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne
3. Na aktywa finansowe, w tym:
a) w jednostkach powiązanych
b) w pozostałych jednostkach
– nabycie aktywów finansowych
– udzielone pożyczki długoterminowe
4. Inne wydatki inwestycyjne
III. Przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej (I–II)
C. Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej
I. Wpływy
1. Wpływy netto z wydania udziałów (emisji akcji) i innych instrumentów kapitałowych oraz dopłat do kapitału
2. Kredyty i pożyczki
3. Emisja dłużnych papierów wartościowych
4. Inne wpływy finansowe
II. Wydatki
1. Nabycie udziałów (akcji) własnych
2. Dywidendy i inne wypłaty na rzecz właścicieli
3. Inne, niż wypłaty na rzecz właścicieli, wydatki z tytułu podziału zysku
4. Spłaty kredytów i pożyczek
5. Wykup dłużnych papierów wartościowych
6. Z tytułu innych zobowiązań finansowych
7. Płatności zobowiązań z tytułu umów leasingu finansowego
8. Odsetki
9. Inne wydatki finansowe
III. Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej (I–II)
D. Przepływy pieniężne netto, razem (A.III+/-B.III+/-C.III)
E. Bilansowa zmiana stanu środków pieniężnych, w tym:
– zmiana stanu środków pieniężnych z tytułu różnic kursowych
F. Środki pieniężne na początek okresu
G. Środki pieniężne na koniec okresu (F+/-D), w tym:
– o ograniczonej możliwości dysponowania

Zalety metody bezpośredniej

Główne zalety stosowania metody bezpośredniej, to:

prezentacja struktury wpływów i wydatków z działalności operacyjnej;
dostarczanie informacji użytecznych dla zarządu przy prognozowaniu przyszłych wpływów i wydatków w obszarze działalności operacyjnej, które to dane nie są dostępne w przypadku stosowania metody pośredniej;
łatwość obiektywnego weryfikowania pozycji i kwot wpływów i wydatków.

Metoda bezpośrednia wymaga wyodrębnienia rozbudowanej ewidencji analitycznej do kont, na których ujmowane są zmiany gotówki (kasa, rachunek bankowy i inne środki pieniężne).

Analiza cash flow

Analiza cash flow, to przede wszystkim ustalenie wielkości środków pieniężnych w poszczególnych jego segmentach.

Dodatnie przepływy netto z działalności operacyjnej oznaczają, że uzyskane wpływy ze sprzedaży produktów, usług lub towarów są wyższe od wydatków związanych z ich wytworzeniem czy nabyciem i wskazują na właściwą gospodarkę posiadanymi środkami pieniężnymi w zakresie bieżącego zarządzania kapitałem obrotowym.

Ujemne przepływy netto z działalności operacyjnej wynikają zazwyczaj z nierentownej sprzedaży lub też nieefektywnego wykorzystania kapitału finansującego bieżącą działalność.

Dodatnia wartość przepływów netto z działalności inwestycyjnej świadczy o nadwyżce wpływów nad wydatkami wynikającej z kupna i sprzedaży krótkoterminowych aktywów finansowych, aktywów trwałych, inwestycyjnych.

Ujemna wartość przepływów netto z działalności inwestycyjnej ma miejsce zazwyczaj w przypadku podjętych przez spółkę działań modernizacyjnych lub rozwojowych w celu zwiększenia swoich możliwości produkcyjnych, usługowych, handlowych.

Dodatnie przepływy netto z działalności finansowej wynikają z większych wpływów z tytułu pozyskanych własnych i obcych źródeł finansowania działalności firmy niż wydatków związanych z kosztem ich pozyskania, spłatą oraz obsługą. Tak jest na ogół wtedy, gdy brakuje środków na zaplanowane działania inwestycyjno-rozwojowe. Pozytywna ocena dodatnich przepływów netto z działalności finansowej wynika z efektywnego wykorzystania pozyskanych kapitałów.

Ujemna wartość przepływów netto z działalności finansowej wynika przeważnie z konieczności spłaty zaciągniętych kredytów lub pożyczek, wysokich kosztów ich obsługi.

Przykład 1

Różnice pomiędzy wynikami wybranych zdarzeń gospodarczych dotyczącymi firmy, pojmowanymi zgodnie z zasadą memoriału, a przepływami (metoda bezpośrednia) zostały przedstawione w tabeli:

Wynik	Przepływy
Uwzględniane wszystkie przychody i koszty okresu bez względu na termin zapłaty.	Uwzględnia się tylko faktyczne wpływy i odpływy (wydatki) środków pieniężnych.
Sprzedaż wyrobów, usług, towarów spowoduje powstanie przychodu z działalności operacyjnej.	Sprzedaż - zapłacona wyrobów, usług i towarów będzie wpływem operacyjnym.
Wynagrodzenia brutto są kosztem operacyjnym.	Wypłata wynagrodzeń netto jest wydatkiem operacyjnym.
Amortyzacja jest kosztem działalności operacyjnej.	Amortyzacja nie jest wydatkiem.
W większości przypadków podatki i opłaty o charakterze publicznoprawnym są kosztem rodzajowym (działalność operacyjna).	Zapłata podatków i opłaty o charakterze publicznoprawnym, np. podatku od nieruchomości użytkowanych na potrzeby działalności firmy jest wydatkiem operacyjnym.
Otrzymany kredyt z banku nie jest przychodem.	Kredyt otrzymany jest wpływem finansowym.
Wniesione udziały nie są przychodem.	Wniesione udziały są wpływem finansowym.
Odsetki od inwestycji, czyli np. krótkoterminowych aktywów finansowych są przychodem finansowym.	Otrzymane odsetki od inwestycji są wpływem inwestycyjnym.

Przykład 2

W kilku spółkach z o. o. wyliczono metodą bezpośrednią wartości przepływów pieniężnych za poprzedni rok obrotowy. Tabela pomaga w praktycznej interpretacji przez zarząd otrzymanych wyników na działalności operacyjnej, inwestycyjnej oraz finansowej. Znakiem „+” oznaczono dodatnie przepływy, a „–” ujemne.

Wariant	Rodzaj strumienia			Interpretacja/praktyczne wnioski dla spółek na podstawie wyników analizy cash flow.
	Operacyjny	Inwestycyjny	Finansowy
1	+	+	+	Dodatnie przepływy pieniężne na wszystkich poziomach. Bardzo wysoka płynność finansowa. Sytuacja rzadko spotykana w praktyce. Firma prawdopodobnie gromadzi środki pieniężne na koncie, aby przeznaczyć je na przyszłe inwestycje.
2	+	-	-	Wysoka rentowność jednostki. Zyski przeznaczane są na rozwój spółki oraz spłatę zobowiązań.
3	+	+	-	Przedsiębiorstwo notuje dodatnie wpływy operacyjne oraz inwestycyjne. Upłynnia aktywa trwałe, ponieważ bieżące wpływy nie wystarczają na pokrywanie zobowiązań. Typowa sytuacja, gdy mamy do czynienia z planowaną restrukturyzacją.
4	+	-	+	Prawidłowa sytuacja w rozwijającym się podmiocie gospodarczym. Spółki te zwykle nie mogą pokryć wydatków na rozwój wyłącznie z wypracowanych zysków, więc wykorzystują zewnętrzne źródła finansowania.
5	-	+	+	Ujemne przepływy z działalności operacyjnej i dodatnie z pozostałych działalności wskazują na przejściowe trudności jednostki gospodarczej. W celu utrzymania płynności finansowej przedsiębiorstwo wykorzystuje zewnętrzne źródła finansowania. Możliwość ich pozyskania sugeruje, że należy liczyć się z poprawą wyników firmy.
6	-	-	+	Sytuacja typowa dla młodych, rozwijających się firm. Przepływy operacyjne i inwestycyjne są ujemne, natomiast źródłem gotówki są kredyty oraz kapitał własny.
7	-	+	-	Sytuacja charakterystyczna dla przedsiębiorstwa przeżywającego poważne trudności finansowe. Niedobory gotówkowe spółki pokrywane są ze sprzedaży aktywów. Jest to przypadek, który może oznaczać bankructwo.
8	-	-	-	Ujemny poziom gotówki na wszystkich poziomach. Sytuacja ta może zdarzyć się w spółkach, które zgromadziły duże zasoby finansowe i pokrywają nimi obecnie wydatki inwestycyjne. Sytuacja ta jest bardzo ryzykowna, ale firma ma szansę zacząć zarabiać w przyszłości na obecnie dokonywanych inwestycjach. Przypadek ten może oznaczać również bankructwo.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (opracowano na podstawie Dz. U. z 2013 r., poz. 330);
Komunikat Ministra Finansów nr 5 z dnia 28 czerwca 2011 r. w sprawie ogłoszenia uchwały Komitetu Standardów Rachunkowości w sprawie przyjęcia poprawionego krajowego standardu rachunkowości nr 1 „Rachunek przepływów pieniężnych”.

Rachunek przepływów pieniężnych - metoda bezpośrednia