Rachunek zysków i strat - wariant porównawczy.

Nawiązując do treści artykułu 45, ust. 2 Ustawy o rachunkowości (UoR) kolejnym elementem sprawozdania finansowego jest rachunku zysków i strat (RZiS). Wymagania, co do struktury RZiS zostały wyszczególnione w artykule 47 UoR. Są one następujące:

w RZiS wykazuje się oddzielnie przychody, koszty, zyski i straty oraz obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego za bieżący i poprzedni rok obrotowy;
w sytuacji sporządzania RZiS za inny okres sprawozdawczy niż określony w punkcie powyżej w RZiS wykazuje się oddzielnie przychody, koszty, zyski i straty oraz obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego za bieżący okres sprawozdawczy oraz analogiczny okres sprawozdawczy poprzedniego roku obrotowego;
w przypadku, gdy jednostka przewiduje zaprzestanie określonego zakresu działalności mającego wpływ na przychody i koszty przyszłych okresów sprawozdawczych, przy zachowaniu zasady kontynuacji działalności, odpowiednie przychody i koszty z tym związane należy wykazać odrębnie od przychodów i kosztów działalności kontynuowanej;
RZiS powinien zawierać informacje w zakresie ustalonym w Załączniku nr 1 do UoR;
RZiS może być sporządzony w wariatach: porównawczym lub kalkulacyjnym, zależnie od wyboru dokonanego przez kierownika (zarząd spółki) jednostki.

Jeżeli do ewidencji kosztów działalności operacyjnej stosowane są tylko konta zespołu 4 (układ rodzajowy) RZiS sporządzany jest w wariancie porównawczym. Firmy posługujące się układem rodzajowym (zespół 4) i równolegle układem funkcjonalnym (zespół 5) mają prawo wyboru wariantu RZiS, natomiast prowadzące ewidencję kosztów wyłącznie na kontach zespołu 5 mogą stosować tylko wariant kalkulacyjny.

Struktura budowy wariantu porównawczego

A. Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi, w tym:
– od jednostek powiązanych
I. Przychody netto ze sprzedaży produktów
II. Zmiana stanu produktów (zwiększenie- wartość dodatnia, zmniejszenie- wartość ujemna)
III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki
IV. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów
B. Koszty działalności operacyjnej
I. Amortyzacja
II. Zużycie materiałów i energii
III. Usługi obce
IV. Podatki i opłaty, w tym:
– podatek akcyzowy
V. Wynagrodzenia
VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
VII. Pozostałe koszty rodzajowe
VIII. Wartość sprzedanych towarów i materiałów
C. Zysk (strata) ze sprzedaży (A–B)
D. Pozostałe przychody operacyjne
I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych
II. Dotacje
III. Inne przychody operacyjne
E. Pozostałe koszty operacyjne
I. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych
II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych
III. Inne koszty operacyjne
F. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (C+D–E)
G. Przychody finansowe
I. Dywidendy i udziały w zyskach, w tym:
– od jednostek powiązanych
II. Odsetki, w tym:
– od jednostek powiązanych
III. Zysk ze zbycia inwestycji
IV. Aktualizacja wartości inwestycji
V. Inne
H. Koszty finansowe
I. Odsetki, w tym:
– dla jednostek powiązanych
II. Strata ze zbycia inwestycji
III. Aktualizacja wartości inwestycji
IV. Inne
I. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (F+G–H)
J. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (J.I.–J.II.)
I. Zyski nadzwyczajne
II. Straty nadzwyczajne
K. Zysk (strata) brutto (I+/-J)
L. Podatek dochodowy
M. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)
N. Zysk (strata) netto (K–L–M)

Analiza kondycji finansowej firmy

Sama informacja dotycząca wysokości zysku/straty brutto jest niewystarczająca do analizy kondycji finansowej firmy. Dopiero analiza wybranych segmentów RZiS pozwala ocenić, jaki rodzaj działalności przynosi największy zysk lub stratę. Odpowiednio pogrupowane pozycje przychodów i kosztów w wariancie porównawczym pokazują wyniki na poszczególnych modułach, czyli na:

działalności operacyjnej (wartość pozycji F);

oraz

przychody finansowe (wartość pozycji G);
koszty finansowe (wartość pozycji H);
wynik zdarzeń nadzwyczajnych (wartość pozycja J);
obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego brutto (suma wartości z pozycji L i M).

Działalność operacyjna

Pojęcie działalności operacyjnej odnosi się najczęściej do podstawowej działalności jednostki, czyli działalności wynikającej z zawartej umowy spółki (zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności), choć nie bez znaczenia jest pozostała działalność operacyjna. Działalność operacyjna firmy jest głównym źródłem jej przychodów oraz kosztów. Po uwzględnieniu kosztów w układzie rodzajowym wynik na podstawowej działalności operacyjnej może generować zysk/stratę ze sprzedaży (wartość w pozycji C w RZiS). W trakcie roku obrotowego koszty w układzie rodzajowym ujmowane są zarówno, jako koszty bieżącego okresu, jak i dotyczące przyszłych okresów sprawozdawczych. W celu prawidłowego wyznaczenia wyniku finansowego w RZiS w wariancie porównawczym dokonuje się korekty kosztów dotyczących przyszłych okresów poprzez zmianę stanu produktów oraz koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki.

W jednostkach prowadzących wyłącznie działalność handlową lub usługową zmiana stanu produktów będzie wynikać tylko z rozliczeń międzyokresowych kosztów. Korygowanie kosztów odnosi się do głównej zasady rachunkowości- współmierności przychodów i kosztów. Oznacza to, że koszty w RZiS muszą być wykazane w wysokości dotyczącej jedynie sprzedanych w danym roku produktów, towarów, materiałów. Analizy RZiS wymaga porównań w wartościach bezwzględnych oraz w wartościach względnych, czyli ustalania dynamiki zmian wybranych kategorii przychodów i kosztów. Poszczególne pozycje warto porównywać na przestrzeni kilku kolejnych lat. Otrzymane w ten sposób wartości zrealizowane można również porównać z wartościami wcześniej zaplanowanymi. Po analizie zarząd ma podstawy merytoryczne do podjęcia decyzji, jaki rodzaj działalności należy rozwijać, a z którego można zrezygnować lub należy go minimalizować.

Zdarzenia nadzwyczajne

Analizując RZiS trzeba zwrócić uwagę na mające w nim odzwierciedlenie ważne, ale incydentalne zdarzenia, a w szczególności na wynik zdarzeń nadzwyczajnych, ponieważ mogą one mieć znaczący wpływ na warność zysku/straty firmy. Zgodnie z UoR przez straty i zyski nadzwyczajne rozumie się straty i zyski powstające na skutek zdarzeń trudnych do przewidzenia, poza działalnością operacyjną jednostki, ale nie związane z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia, np. skutki zdarzeń losowych (pożar, powódź, huragan). Natomiast do strat i zysków nadzwyczajnych nie zalicza się m.in. skutków: wypadków samochodowych, upadłości kontrahentów, nadużyć, kradzieży.

Wynik podatkowy

Należy pamiętać, że bilansowy wynik brutto jest punktem wyjścia do obliczenia wyniku podatkowego. Różnice między wynikiem bilansowym, a podatkowym mogą wystąpić w przypadku, gdy wystąpiły przychody nieopodatkowane (zwolnione ustawowo od podatku dochodowego) lub koszty, których nie można uznać za koszty uzyskania przychodu. Przed sporządzeniem deklaracji podatkowej CIT-8 ważna jest ewidencja i uwzględnienie pozycji korygujących.

Wskaźniki

Na podstawie danych uzyskanych RZiS można wyliczyć m.in. wartość następujących wskaźników na potrzeby analizy wskaźnikowej:

Nazwa wskaźnika	Metoda wyliczenia (iloraz wartości)	Interpretacja otrzymanej wartości / ocena wybranego aspektu działalności jednostki
Wskaźnik rentowności netto sprzedaży	Zysk netto / Przychody netto ze sprzedaży produktów + Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów	Wskaźnik rentowności netto sprzedaży informuje o udziale zysku netto w wartości sprzedaży. Wskaźnik ten jest zależny od obowiązującej stawki podatkowej. Im niższa jest wartość tego wskaźnika, tym większa wartość sprzedaży musi być zrealizowana dla osiągnięcia planowanego zysku. Wysoka wartość tego wskaźnika świadczy o wysokiej efektywności sprzedaży i funkcjonowania spółki. Optymalna wielkość wskaźnika jest zależna od branży. Zasadnym jest, zatem odniesienie się przy jego ocenie do przeciętnej rentowności w branży, w której działa badana firma.
Wskaźnik rentowności działalności operacyjnej (EBIT)	Zysk z działalności operacyjnej / Przychody ze sprzedaży + Pozostałe przychody operacyjne	Wskaźnik rentowności działalności operacyjnej uwzględnia pozostałą działalność operacyjną w ocenie rentowności sprzedaży. Im wyższa wartość tego wskaźnika, tym większa operacyjna efektywność funkcjonowania firmy, co z kolei wskazuje na istnienie jej potencjału rozwojowego.
Wskaźnik rentowności działalności gospodarczej	Zysk z działalności gospodarczej / Przychody ogółem	Wskaźnik rentowności działalności gospodarczej ocenia rentowność spółki uwzględniając jej podstawową działalność operacyjną, pozostałą działalność operacyjną oraz działalność finansową.

Przykład 1

Spółka działająca w branży handlowej odnotowała za cały 2013 r. 80 000 zł zysku netto, natomiast przychody netto ze sprzedaży towarów na poziomie 200 000 zł. Wskaźnik rentowności netto sprzedaży=(80 000 zł/200 000 zł)=0,4. Oznacza to, że każda złotówka przychodu netto ze sprzedaży wygenerowała na koniec 2013 r. 40 groszy zysku netto.

Przykład 2

Z RZiS firmy, sporządzonego w wariancie porównawczym, wynika, że poniosła ona stratę brutto w wysokości 23 000 zł, natomiast zysk z działalności gospodarczej wyniósł 70 000 zł. W ciągu roku obrotowego część lokalu- siedziby spółki, będącego jej własnością, uległa pożarowi. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych wyniósł -93 000 zł. Strata wynika z sumy: 70 000 zł + (-93 000 zł)= -23 000 zł (pozycja K w RZiS). Przykład pokazuje wpływ zdarzenia losowego na wynik finansowy brutto.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (opracowano na podstawie Dz. U. z 2013 r., poz. 330).

Rachunek zysków i strat