Metody ustalania wartości składników
Cena nabycia
Cena nabycia (art. 28 ust . 2 ustawy o rachunkowości) to cena zakupu składnika aktywów, obejmująca kwotę należną sprzedającemu, a w przypadku importu powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym oraz powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika aktywów do stanu zdatnego do używania lub wprowadzenia do obrotu, łącznie z kosztami transportu, jak też załadunku, wyładunku, składowania lub wprowadzenia do obrotu, a obniżona o rabaty, opusty, inne podobne zmniejszenia i odzyski.
Cena nabycia może zostać powiększona o:
- koszty obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu finansowania zakupu,
- różnice kursowe.
Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny nabycia składnika aktywów, a w szczególności przyjętego nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny - jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu.
Koszt wytworzenia
Koszt wytworzenia (art. 28 ust 3 ustawy o rachunkowości) obejmuje koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym środkiem trwałym oraz uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego środka trwałego.
Koszty bezpośrednie obejmują:
- wartość zużytych materiałów bezpośrednich,
- koszty pozyskania i przetworzenia związane bezpośrednio ze środkiem trwałym
- inne koszty poniesione w związku z doprowadzeniem środka trwałego do postaci i miejsca, w jakich się znajduje w dniu wyceny.
Cena sprzedaży
Za cenę (wartość) sprzedaży netto (art. 28 ust 5 ustawy o rachunkowości) składnika aktywów przyjmuje się możliwą do uzyskania na dzień bilansowy cenę jego sprzedaży, pomniejszoną o rabaty, opusty i inne podobne zmniejszenia oraz koszty związane z przystosowaniem składnika aktywów do sprzedaży i dokonaniem tej sprzedaży, a powiększoną o należną dotację przedmiotową.
Cenę sprzedaży stosuje się, jeżeli nie można ustalić ceny nabycia, a w szczególności w przypadku darowizn.
Wartość godziwa
Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny sprzedaży netto danego składnika aktywów, należy w inny sposób określić jego wartość godziwą na dzień bilansowy (art. 28 ust. 6 ustawy o rachunkowości). Za wartość godziwą przyjmuje się kwotę, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane, na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami.
Wartość godziwą instrumentów finansowych znajdujących się w obrocie na aktywnym rynku, stanowi cena rynkowa pomniejszona o koszty związane z przeprowadzeniem transakcji, gdyby ich wysokość była znacząca.
Wartość godziwą stosuje się wtedy, gdy nie jest możliwe bezpośrednio ustalenie ceny sprzedaży lub kursu giełdowego danego składnika majątku.
Cena rynkowa
Cenę rynkową aktywów finansowych posiadanych przez jednostkę gospodarczą oraz zobowiązań finansowych, które jednostka zamierza zaciągnąć, stanowi zgłoszona na rynku bieżąca oferta kupna, natomiast cenę rynkową aktywów finansowych, które jednostka zamierza nabyć, oraz zaciągniętych zobowiązań finansowych, stanowi zgłoszona na rynek bieżąca oferta sprzedaży.
Utrata wartości
Trwała utrata wartości zachodzi wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości w znaczącej części lub w całości przewidywanych korzyści ekonomicznych. Uzasadnia to dokonanie odpisu aktualizującego doprowadzającego wartość składnika aktywów wynikającą z ksiąg rachunkowych do ceny sprzedaży netto, a w przypadku jej braku - do ustalonej w inny sposób wartości godziwej.
Wycena w przypadku likwidacji działalności
Jeżeli założenie kontynuacji działalności jednostkę nie jest zasadne, to wycena aktywów następuje po cenach sprzedaży możliwych do uzyskania, nie wyższych od cen ich nabycia albo kosztów wytworzenia, pomniejszonych o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. W takim przypadku należy również utworzyć rezerwę na przewidywane dodatkowe koszty i straty spowodowane zaniechaniem lub utratą zdolności do kontynuowania działalności.
Wycena po cenach sprzedaży netto i utworzenie rezerwy następują w szczególności:
- w przeddzień postawienia jednostkę w stan likwidacji,
- na koniec roku obrotowego, jeżeli na dzień zatwierdzenia sprawozdania finansowego za dany rok obrotowy nic będzie kontynuowana działalność,
- na koniec roku obrotowego przypadającego w czasie trwania postępowania likwidacyjnego.
Różnica powstała w wyniku wyceny oraz utworzenia rezerwy wpływa na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny.
Podstawa prawna
- Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (opracowano na podstawie Dz. U. z 2013 r., poz. 330).